Purmerwerf en polderhuis

Jan Adriaansz Leeghwater (1575-1650), geboren in De Rijp was molenmaker en waterbouwkundige en betrokken bij de droogmaking van verschillende grote meren in Noord-Holland waaronder de Beemster (1612), Purmer (1622) en de Wormer (1626).

Open deze bron 🡢

In 1617 vroegen de steden Edam en Monnickendam toestemming om het Purmermeer droog te mogen maken. Zij kregen daarvoor 'octrooi', een vergunning, die verleend werd door de Staten van Holland en West-Friesland waarin was vastgelegd dat de steden Edam en Monnickendam de Purmer mochten bedijken en droogmalen. Het octrooi is vastgelegd in dit charter dat bewaard is gebleven in het oude stadsarchief van Edam, inclusief het gave zegel.

Open deze bron 🡢

Het Purmermeer werd drooggemaakt tussen 1618 en 1622. Daarbij werd gebruikt gemaakt van vijftien watermolens. De afbeelding is van de watermolens 1, 2 en 3 van de Edammergang, zij vormden samen een molengang. Molens in een molengang brachten het water trapsgewijs omhoog, omdat ze een maximale opvoerhoogte van zo'n 1,5 meter per molen hadden. De ondermolen (laagste molen) maalde het water naar de onderboezem, de tussenmolen naar de eventuele tussenboezem en de bovenmolen (hoogste molen) naar de ringvaart. De Edammergang werd in de periode 1908-1909 gesloopt omdat het nieuwgebouwde stoomgemaal aan de nabije Purmerdijk de bemaling had overgenomen.

Open deze bron 🡢

In 1618 werd met behulp van vijftien watermolens begonnen met het droogmalen van het Purmermeer, onder toezicht van Jan Adriaansz Leeghwater. In 1622 was het project klaar. Een vruchtbaar gebied van 26,8 km² was ontstaan. Deze kavelkaart werd rond 1720 gemaakt door de landmeters Leupenius en Zinck naar het kaartbeeld van 1622.

Open deze bron 🡢

Het octroyboekje dat vlak nadat de Purmer was drooggevallen, in 1623 werd gedrukt, is bewaardgebleven. In het boekje zijn de zogenoemde kavel-conditiën terug te vinden en is beschreven wie welke kavel (stuk grond) in eigendom had. Daarnaast zijn er enkele kaartjes in opgenomen. Het boekje is gedigitaliseerd en in te zien op de website van het Waterlands Archief. Hier kun je het titelblad, de eerste pagina van het Kavel-Register met de kavels en eigenaren en een kaartje uit 1622 bekijken.

Open deze bron 🡢

In 1639 adviseerde Jan Adriaansz Leeghwater het bestuur van Waterschap de Purmer over het verzwaren van de Purmerringdijk bij het 'Stickevuyl'. Dat deed hij in deze brief van 16 december 1639.

Het Stinckevuyl bestaat nog steeds. Het wordt ook wel de Purmer Ee genoemd en is het water dat vanaf de Gouwzee bij Monnickendam landinwaarts richting de Purmer stroomt.

Open deze bron 🡢

Pamflet voor de verkiezingen op 19 mei 1796 van een dijkgraaf, hoofdingeland, hoogheemraden en poldermeesters voor de polder Purmer en binnengedijkte Nespolder. De verkiezing vond plaats ten huize van het Prinsenhof te Edam.

Open deze bron 🡢

Een van de vele bewaard gebleven stembiljetten van de waterschapsverkiezingen van polder de Purmer uit 1796. Ook landbezitters van buiten de polder waren stemgerechtigd, zoals in dit geval G. de Graeff uit Amsterdam. Wellicht was dit Gerrit de Graeff van Zuid-Polsbroek (1741-1811), vrijheer van Zuid-Polsbroek en Heer van Purmerland en Ilpendam. Door vererving was hij eigenaar van slot Ilpensteijn dat in de Purmer bij Ilpendam heeft gestaan.

Open deze bron 🡢

In 1877 bouwde de Monnickendammer aannemer Cornelis Blankevoort in opdracht van Waterschap de Purmer een stoomgemaal aan de Purmerdijk. De stoommachine en vier ketels werden geleverd door Hannover Machinebau uit Duitsland. In 1908 volgde vernieuwing van het stoomgemaal en werd gekozen voor een dubbele stoommachine met twee centrifugaalpompen. En daarmee werden de drie resterende molengangen bij Edam, Monnickendam en Ilpendam overbodig. De foto van het watergemaal werd gemaakt rond 1910.

Open deze bron 🡢

In Edam, vlak bij de Purmerringvaart was de Purmerwerf met het Polderhuis. Daar vergaderde het dagelijks bestuur, bestaande uit de dijkgraaf en heemraden, begin 20e eeuw. Het was niet de enige vergaderlocatie van de heren. Er werd eerder ook bijeengekomen in het Prinsenhof in Edam en in later tijden in de school aan de Purmerenderweg in de Purmerbuurt.

Open deze bron 🡢