Genealogie
Iedereen heeft een familiegeschiedenis, maar niet iedereen weet wie z’n voorouders zijn en waar ze vandaan kwamen. Om een antwoord te krijgen op deze vragen, kun je onderzoek doen naar je voorouders. Dit noemen we genealogie of genealogisch onderzoek. Er wordt al eeuwenlang onderzoek gedaan naar voorouders. Vroeger was dit alleen besteed aan vorsten en edelen, omdat zij konden lezen en schrijven. Bovendien werden er alleen van de rijke families gegevens bewaard over voorouders. Tegenwoordig kan iedereen onderzoek doen naar zijn familie. Dit thema helpt je op weg aan de hand van verschillende bronnen en opdrachten hoe je een onderzoek naar je voorouders kunt aanpakken.
DTB's
Vóór 1811 werden persoonsgegevens bijgehouden door de kerk. In de zogeheten doop-, trouw- en begraafboeken (DTB) registreerde de kerk alle dopen, huwelijken en begrafenissen binnen de kerkgemeenschap. Na de reformatie ontstonden er verschillende kerkgenootschappen: de rooms-katholieken, de Nederlands-hervormden, de doopsgezinden, etc. Ieder kerkgenootschap had zijn eigen kerkgebouw, eigen kerkgemeenschap en eigen kerkadministratie. De verschillende kerken hielden een registratie bij, zodat ze wisten wie er lid was van de kerk en wie er aan de kerk moesten betalen.
Burgerlijke stand
In 1799 kwam Napoleon Bonaparte aan de macht in Frankrijk. Tijdens zijn bewind voerde hij een aantal wetten in. Deze nieuwe wetten vormden samen de Code Civil, het Franse burgerlijk wetboek. De inwoners van Frankrijk moesten voortaan ingeschreven staan bij hun gemeente. Ook geboortes, huwelijken en sterfgevallen moesten worden aangemeld bij de gemeente. Al deze persoonsgegevens werden officieel bijgehouden en bewaard door de overheid. De Code Civil werd door Napoleon in het hele keizerrijk ingevoerd, dus ook in Nederland. Vanaf 1811 werden daarom ook in Nederland de persoonsgegevens van burgers bijgehouden door de overheid. De inschrijvingen of aktes van geboortes, huwelijken en sterfgevallen noemen we de burgerlijke stand. Toen Napoleon in 1813 werd verslagen viel zijn keizerrijk uiteen. De nieuwe Nederlandse regering besloot om de burgerlijke stand te behouden. Dat hebben we dus te danken aan Napoleon! Tegenwoordig worden deze gegevens nog steeds bijgehouden. Ieder kind wordt bij zijn of haar geboorte door zijn ouders ingeschreven bij de gemeente.
Bevolkingsregister
In 1850 stelde de Nederlandse regering het bevolkingsregister in. Vanaf dat moment werd er in dikke boeken bijgehouden wie wanneer op welk adres woonde. Ook werden er per persoon gegevens over beroep en godsdienst genoteerd. In 1920 werden deze boeken vervangen door losse gezinskaarten. Dit waren losse kaarten met de gegevens van één gezin. Vanaf 1939 werden de gezinskaarten vervangen door persoonskaarten. De gegevens werden nu niet langer per adres of per gezin bijgehouden, maar per persoon. Als iemand verhuisde, dan werd de persoonskaart opgestuurd naar de gemeente waar de persoon ging wonen. Deze persoonskaarten werden tot 1994 gebruikt, daarna schakelden de gemeentes over op een digitale administratie, de Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens (GBA).
Tweede Wereldoorlog
Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn er in Nederland heel veel joden en dwangarbeiders opgespoord en gedeporteerd. Alleen al in Amsterdam zijn er meer dan 60.000 joden vermoord tijdens de Holocaust. Maar ook in de regio Waterland werden verschillende joden slachtoffer van het naziregime. Dit hoge aantal doden werd deels veroorzaakt door de Nederlandse bevolkingsadministratie. Vooral persoonskaarten bleken helaas een handige bron te zijn om joden en dwangarbeiders op te sporen. In de persoonskaart stond niet alleen de godsdienst van een persoon, maar ook zijn of haar adres. Op basis van de persoonskaarten kon de Duitse bezetter Jodensterren uitdelen aan alle joodse Nederlanders en razzia’s organiseren in wijken met veel joden. Om dat te voorkomen werden er tijdens de Tweede Wereldoorlog veel bevolkingsregisters geroofd en verborgen door het verzet. Daardoor zijn er in de oorlog helaas ook registers verloren gegaan.
Nuttige informatie en/of website(s):
Waterlands Archief: Bilbiotheek
