De Zuiderzeesteunwet in de regio Waterland
Tussen 1927 en 1932 wordt de Afsluitdijk gebouwd, een enorme dijk die de Zuiderzee afsluit van de Waddenzee. Dit gebeurt om Nederland beter te beschermen tegen overstromingen en om nieuwe stukken land te creëren, zoals de polders. Door de dijk verandert de Zuiderzee in een groot meer: het IJsselmeer. Dit is goed voor de veiligheid, maar voor de havenplaatsen rond de Zuiderzee heeft het rampzalige gevolgen.
Ansjovis, haring en paling
De Zuiderzee was een zoute zee, waar vissen zoals ansjovis, haring en paling leefden. Wanneer het IJsselmeer ontstaat, verdwijnt het zoute water en kunnen veel vissen hier niet meer leven. De vissers raken hun belangrijkste bron van inkomsten kwijt. Hun boten en netten worden ineens waardeloos, en veel gezinnen hebben geen werk meer. Ook andere beroepen die afhankelijk zijn van de visserij worden hard getroffen. Denk maar eens aan de visverkopers, zeilmakers, rokerijen, mastenmakers, scheepssmeden, zouterijen, nettenmakers en touwslagerijen en scheepswerven.
De wet
De overheid wil deze groep mensen en hun gezinnen helpen. Daarom maakt zij een speciale wet: de Zuiderzeesteunwet. Met deze wet krijgt iedereen die zijn hoofdinkomen verwierf dankzij de Zuiderzee – en dit kan aantonen – hulp om zo snel mogelijk een nieuw bestaan op te bouwen. Zo worden er opleidingen aangeboden, bijvoorbeeld bij de in 1932 geopende Ambachtsschool in Edam en is er ondersteuning bij het vinden van een nieuwe baan. Daarnaast kunnen de gedupeerden krediet, visvergunningen en een geldelijke uitkering ontvangen. Het betekende het einde van een eeuwenoude visserijcultuur, onder andere in plaatsen als Volendam, Marken en Monnickendam.
Nieuwe werkgelegenheid
De afsluiting van de Zuiderzee leidde tot nieuwe werkgelegenheid in plaatsen als Edam en Volendam. In Volendam vestigden zich enkele bedrijven met steun vanuit de bovengenoemde wet, waaronder ENKEV, een bedrijf dat door de jaren heen is uitgegroeid tot een internationale onderneming. En in Edam vestigde zich na de Tweede Wereldoorlog de N.V. Keramische Industrie Fris dat tot 1969 prachtig, vernieuwend en populair aardewerk op de markt heeft gebracht. Beide bedrijven zorgden voor een enorme inpuls op het gebied van werkgelegenheid.
100 jaar
In 2025 is het 100 jaar geleden dat de Zuiderzeesteunwet werd ingevoerd. In het archief kunnen we erg veel informatie vinden over de gedupeerden van de afsluiting en hoe zij hun baan probeerden te behouden. Deze bronnen nemen je mee in de wereld van de Zuiderzeesteunwet: een belangrijke en niet zo bekende geschiedenis! Bij de totstandkoming van dit thema hebben wij medewerking gekregen van Het Flevolands Archief, het Westfries Archief, SG De Triade, Edams Museum/Zuiderzee Collectie, J. Schild, Andrea van der Veen en Ove Lucas.
Educatief programma Afsluiting Zuiderzee, wat nu?
In samenwerking met het Westfries Archief heeft het Waterlands Archief het educatieve programma Afsluiting Zuiderzee, wat nu? ontwikkeld. Het programma bestaat uit drie boekjes, een opdrachtenboekje, een bijlageboekje en een docentenhandleiding. In het programma wordt er gebruik gemaakt van het Geschiedenislokaal. Je kunt een selectie van het werkboekje hier en een selectie van de docentenhandleiding hier bekijken.
Bent u nieuwsgierig geworden naar het programma? Neem dan contact met ons op via educatie@waterlandsarchief.nl
Nuttige informatie en/of website(s)
Wil je meer weten? Misschien heb je iets aan de volgende mogelijkheden:
In de bibliotheek van het Waterlands Archief zijn niet alleen veel boeken te vinden over de Zuiderzee en de afsluiting ervan door de Afsluitdijk, maar ook over de bewoners in plaatsen als Volendam, Monnickendam en Marken. Je kunt de boeken inzien in de studiezaal van het Waterlands Archief.
In de beeldbank kun je terecht voor onder andere foto's en kaarten van de Zuiderzee. Veel van die afbeeldingen kun je downloaden.
In de Audiovisuele collectie kun je op zoek gaan naar (verwijzingen naar) films over de Zuiderzee. Sommige film(pjes) kun je direct bekijken, anderen linken door naar bijvoorbeeld Youtube.
Op de website van Het Flevolands Archief zijn veel archiefbronnen en afbeeldingen te vinden over de Zuiderzee en de Zuiderzeesteunwet.
Op de website van Het Flevolands Archief vind je ook de informatieve podcast Wisselend Getij.
Op de website Zuiderzeecollectie vind je veel bronnen, óók over de Zuiderzeesteunwet.
